Μάρτης γδάρτης

Καλημέρα και καλό μήνα, με ένα σύντομο μάθημα διαπολιτιστικής λαογραφίας.

Ο Μάρτης είναι ο μεταβατικός μήνας μεταξύ χειμώνα και άνοιξης, γνωστός και ως γδάρτης και ως κακός παλουκοκαύτης . Αυτοί οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί σχετίζονται με τα συχνά δυνατά κρύα (όποιος έχει ζήσει σε ορεινό μέρος της Ελλάδας ξέρει ότι ο Μάρτης είναι χιονιάς), που παλιότερα ανάγκαζαν τους ανθρώπους να κάψουν ακόμα και τα παλούκια, δηλ. τους ξύλινους φράχτες των σπιτιών, για να ζεσταθούν, έχοντας εξαντλήσει το χειμώνα που προηγήθηκε τα αποθέματα καύσιμων υλών. Οι πρώτες μέρες του Μάρτη θεωρούνται από τη λαογραφία μας μεταφυσικά επικίνδυνες, επειδή στα χωριά κυριαρχούν τα βράδια κάποιες φθοροποιές υπάρξεις, οι «δρίμες». Γι' αυτό, λέει, την 1η του Μάρτη συνηθίζουμε να φοράμε βραχιολάκι από κόκκινη και άσπρη κλωστή που έχει «μαγική» δύναμη και μας προφυλάσσει από τον ήλιο και άλλα κακά.

Αυτός ο συνδιασμός κόκκινης και άσπρης κλωστής δεν είναι μόνο Ελληνικό έθιμο. Υπάρχει και στην παράδοση της Βουλγαρίας, όπου οι πλεγμένες κλωστές λέγονται μαρτενίτσες και φοριούνται όχι μόνο σαν βραχιόλια, αλλά και καρφιτσωμένες στα ρούχα σε σχήμα φιόγγου, με δυο φουντίτσες στις άκρες. Χρησιμοποιούνται επίσης και σαν διακοσμητικά στα σπίτια και στους κήπους. Σύμφωνα με τη Βουλγάρικη λαογραφία οι μαρτενίτσες σύμβολίζουν τις ζεστότερες μέρες που έρχονται, φέρνουν τύχη και προστατεύουν από τα κακά πνεύματα. Σας θυμίζει τίποτα;

Για τις μαρτενίτσες ήξερα από παλιά, από μια φίλη μου Βουλγάρα. Θυμάμαι την πρώτη φορά που με είδε να φοράω Μάρτη στο χέρι, πόση εντύπωση της είχε κάνει, γιατί δεν ήξερε πως το έθιμο αυτό υπήρχε και σε άλλες χώρες. Αλήθεια, το έχει δει κανείς σας πουθενά αλλού, ή έστω κάτι παρόμοιο;

Την ιδέα για το δημοσίευμα αυτό την πήρα από τον Κλέαρχο, που πρόσφατα αναφέρθηκε στο ιστολόγιό του στους Ρώσους τραγουδιστές των αρχών του περασμένου αιώνα. Έτσι είπα να πιάσω κι εγώ ένα θέμα πολιτισμικό, και με την ευκαιρία να θυμηθώ τη Βουλγάρα φίλη μου, με την οποία δυστυχώς έχω πια χάσει επαφή. Κατά περίεργο τρόπο την σκέφτομαι κάθε χρόνο τέτοια εποχή, μαζί με τις μαρτενίτσες.

Tina, να περνάς καλά, όπου και να 'σαι!