Thursday 1 March 2007

Μάρτης γδάρτης


Καλημέρα και καλό μήνα, με ένα σύντομο μάθημα διαπολιτιστικής λαογραφίας.

Ο Μάρτης είναι ο μεταβατικός μήνας μεταξύ χειμώνα και άνοιξης, γνωστός και ως γδάρτης και ως κακός παλουκοκαύτης . Αυτοί οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί σχετίζονται με τα συχνά δυνατά κρύα (όποιος έχει ζήσει σε ορεινό μέρος της Ελλάδας ξέρει ότι ο Μάρτης είναι χιονιάς), που παλιότερα ανάγκαζαν τους ανθρώπους να κάψουν ακόμα και τα παλούκια, δηλ. τους ξύλινους φράχτες των σπιτιών, για να ζεσταθούν, έχοντας εξαντλήσει το χειμώνα που προηγήθηκε τα αποθέματα καύσιμων υλών. Οι πρώτες μέρες του Μάρτη θεωρούνται από τη λαογραφία μας μεταφυσικά επικίνδυνες, επειδή στα χωριά κυριαρχούν τα βράδια κάποιες φθοροποιές υπάρξεις, οι «δρίμες». Γι' αυτό, λέει, την 1η του Μάρτη συνηθίζουμε να φοράμε βραχιολάκι από κόκκινη και άσπρη κλωστή που έχει «μαγική» δύναμη και μας προφυλάσσει από τον ήλιο και άλλα κακά.

Αυτός ο συνδιασμός κόκκινης και άσπρης κλωστής δεν είναι μόνο Ελληνικό έθιμο. Υπάρχει και στην παράδοση της Βουλγαρίας, όπου οι πλεγμένες κλωστές λέγονται μαρτενίτσες και φοριούνται όχι μόνο σαν βραχιόλια, αλλά και καρφιτσωμένες στα ρούχα σε σχήμα φιόγγου, με δυο φουντίτσες στις άκρες. Χρησιμοποιούνται επίσης και σαν διακοσμητικά στα σπίτια και στους κήπους. Σύμφωνα με τη Βουλγάρικη λαογραφία οι μαρτενίτσες σύμβολίζουν τις ζεστότερες μέρες που έρχονται, φέρνουν τύχη και προστατεύουν από τα κακά πνεύματα. Σας θυμίζει τίποτα;

Για τις μαρτενίτσες ήξερα από παλιά, από μια φίλη μου Βουλγάρα. Θυμάμαι την πρώτη φορά που με είδε να φοράω Μάρτη στο χέρι, πόση εντύπωση της είχε κάνει, γιατί δεν ήξερε πως το έθιμο αυτό υπήρχε και σε άλλες χώρες. Αλήθεια, το έχει δει κανείς σας πουθενά αλλού, ή έστω κάτι παρόμοιο;

Την ιδέα για το δημοσίευμα αυτό την πήρα από τον Κλέαρχο, που πρόσφατα αναφέρθηκε στο ιστολόγιό του στους Ρώσους τραγουδιστές των αρχών του περασμένου αιώνα. Έτσι είπα να πιάσω κι εγώ ένα θέμα πολιτισμικό, και με την ευκαιρία να θυμηθώ τη Βουλγάρα φίλη μου, με την οποία δυστυχώς έχω πια χάσει επαφή. Κατά περίεργο τρόπο την σκέφτομαι κάθε χρόνο τέτοια εποχή, μαζί με τις μαρτενίτσες.

Tina, να περνάς καλά, όπου και να 'σαι!

11 comments:

seaina said...

ουάου!!
Δεν ήξερα τίποτα από όλα αυτά ...
Πολύ ενδιαφέροντα!!
thx και για την επίσκεψη στο blog μου.
Θα τα λέμε!!

Laplace said...

poly endiaferon post!k egqw den eixa idea gia ayta..

Φαίδρα said...

Μπράβο ρε Σοφία που μας εκπολιτίζεις, γιατί αν περιμέναμε από μας, σωθήκαμε!!

Σοφία said...

Ευχαριστώ παιδιά :-)
Σήμερα είδα μια κοπέλα έξω που φορούσε μαρτενίτσα στο πέτο και τρελάθηκα! Δεν το είχα ξαναδεί εδώ στην Αγγλία.
Λέτε να ήταν γουρλίδικο το κειμενάκι μου;

Laplace said...

ισως ήταν..παίξε ενα λόττο να δείς..:P

Klearchos said...

Καλό μήνα και να έχουμε μία χαρούμενη άνοιξη!!

lazinio said...

εγώ φοράω μάρτη για να μην με πιάνει μάτι.

Σοφία said...

Καλέ Lazinio, έχει σχέση ο Μάρτης με το μάτι;

Laplace78, συνήθως είμαι πολύ γκαντέμησα. Δε νομίζω ότι έχω ελπίδες να κερδίσω...

Κλέαρχε, από το στόμα σου και στου Θεού τ' αυτί!

civil said...

Στην Ήπειρο το ήξερα ως "μαρτίτσι". Ακόμη πιο κοντά στο σλάβικο, ε;

Σοφία said...

Είδες; Από κάτι τέτοια καταλαβαίνεις ότι κάποτε είμασταν "ένα" με τους γείτονες.

Unknown said...

Ενδιαφέρον