Περί Ελβετίας, Ελβετών και γενικώς

Μερικά πράγματα που (ίσως) δεν ξέρετε για την Ελβετία και που (ενδεχομένως) σας ενδιαφέρει να μάθετε:

Μου βγήκε λίγο μεγάλο το κείμενο. Ελπίζω να αντέξετε μέχρι το τέλος.

H επίσημη ονομασία της Ελβετίας είναι Schweiz - Suisse - Svizzera - Svizra και Confederatio Helvetica (Ελβετική Ομοσπονδία), εξού και τα αρχικά CH στα Ελβετικά αυτοκίνητα. Είναι συνομοσπονδία 26 ημι-αυτόνομων καντονιών, που το καθένα έχει δική του σημαία και διοίκηση. Το καντόνι της Ζυρίχης είναι το μεγαλύτερο με 1 και κάτι εκατομμύρια κατοίκους. Το πιο μίνι καντόνι έχει μόνο 15.000 κατοίκους (εγώ, 10 φίλοι μου και η σημαία μας). Κάθε καντόνι έχει δικό του σύνταγμα, νομοθετικό σώμα, κυβέρνηση και δικαστήρια. Οι καντονικές κυβερνήσεις αποτελούνται από 5-7 μέλη και οι αντιπρόσωποί τους σχηματίζουν το κεντρικό ομοσπονδιακό συμβούλιο, που ο πρόεδρός του είναι και πρόεδρος της ομοσπονδιακής δημοκρατίας. Το κάθε καντόνι κάνει δικές του εκλογές, ενώ συνηθίζονται πολύ τα δημοψηφίσματα, ενίοτε για ψύλλου πήδημα. Π.χ. μπορεί να ψηφίσουν για το αν θα φτιαχτεί νέος αυτοκινητόδρομος μεταξύ αυτού και του άλλου χωριού, ή αν θα γίνει νέο νοσοκομείο στην τάδε κωμόπολη.

Η Ελβετία είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει άμεση δημοκρατία (direct democracy). Τα δημοψηφίσματα δίνουν και παίρνουν, αφού ο κάθε πολίτης μπορεί να θέσει ένστανση εναντίον κάθε καινούριου νόμου, εφόσον μαζέψει 50.000 υπογραφές διαμαρτυρίας μέσα σε 100 μέρες από την ψήφιση του νόμου στη βουλή. Αν τα καταφέρει, ακολουθεί δημοψήφισμα στο οποίο αποφασίζεται με απλή πλειοψηφία αν ο νόμος θα γίνει δεκτός ή όχι. Οι Ελβετοί πάνε στις κάλπες 10, 15, 20 φορές το χρόνο. Όχι όλοι όμως, γιατί η αποχή φτάνει μέχρι και 60%, παρόλο που μπορείς να ψηφίσεις δι’ αλληλογραφίας και μερικές φορές ακόμα και μέσω ίντερνετ (e-voting).

Επίσημες γλώσσες είναι τα Γερμανικά, τα Γαλλικά, τα Ιταλικά και τα Ραιτορομανικά (που μιλιούνται σε ένα μικρό καντόνι κοντά στα σύνορα με την Ιταλία). Η σημαία της Ελβετίας είναι ένας άσπρος σταυρός σε κόκκινο φόντο. Το σύμβολο του Ερυθρού Σταυρού είναι αντιστροφή της ελβετικής σημαίας (κόκκινος σταυρός σε άσπρο φόντο) και υιοθετήθηκε προς τιμή του ιδρυτή του Ερρίκου Ντυνάν, που ήταν Ελβετός.

Η Ελβετία είναι χώρα με υψηλό βιωτικό επίπεδο. Ό,τι ακούμε στην Ελλάδα, ότι στο "εξωτερικό" έχει καλές συγκοινωνίες, περίθαλψη, εκπαιδευτικό σύστημα, οργάνωση κ.λπ. μάλλον αναφέρεται στην Ελβετία. (Στην Αγγλία δεν αναφέρεται πάντως). Η Ζυρίχη θεωρείται η πόλη με το υψηλότερο βιωτικό επίπεδο στην Ευρώπη. Η πόλη με το δεύτερο υψηλότερο είναι η Γενεύη, επίσης στην Ελβετία. Πολύ καθαρά δεν είναι πάντως, αν και μια-δυο φορές που το επεσήμανα στους ντόπιους, τα φόρτωσαν στους μετανάστες ("εδώ είναι βρώμικα γιατί είναι η Πορτογαλική συνοικία"). Έχουν και αρκετό γκραφίτι στους τοίχους. Όχι ότι είναι χάλια, κάθε άλλο. Απλά δεν πρόσεξα να λαμποκοπάει ο τόπος, τουλάχιστον όχι στις πόλεις. Τα χωριά είναι πιο παστρικά.

Στους υπολογισμούς του βιωτικού επιπέδου μάλλον δεν μετράει το φαγητό, αφού η Ελβετία δεν έχει να επιδείξει κάποιο εδεσματολογικό αριστούργημα. Τα φαγητά στην περιοχή της Ζυρίχης μοιάζουν πολύ με αυτά της νότιας Γερμανίας (εξαιρετικά ψωμιά και λουκάνικα μιαμ μιαμ). Το πιο γνωστό ελβετικό πιάτο είναι το fondue (φοντύ): μείγμα από λιωμένα τυριά και άσπρο κρασί, στο οποίο βουτάς κομμάτια ψωμιού. Δυστυχώς δεν καταφέραμε να το δοκιμάσουμε αυτή τη φορά, γιατί είναι κατεξοχήν χειμερινό πιάτο και λίγα εστιατόρια το σερβίρουν από την άνοιξη και μετά. Αν το δοκιμάσετε στην Ελβετία, να ξέρετε ότι είναι βαρύ φαγητό, γι’ αυτό πρέπει να το φάτε νωρίς το βράδυ και να μην πιείτε μαζί κρύο νερό ή αναψυκτικό. Το συνηθισμένο συνοδευτικό είναι άσπρο κρασί ή τσάι. Άλλο κλασικό ελβετικό πιάτο είναι το Rösti (ρόστι), που είναι κάτι σαν τηγανόψωμο, αλλά φτιαγμένο με τριμμένες πατάτες, άλλοτε σκέτες, άλλοτε με προσθήκη μπέικον, τυριού ή μήλου. Ελβετικής προέλευσης είναι επίσης το μούσλι, και φυσικά οι ελβετικές σοκολάτες. Παρεπιπτόντως, η Nestlé είναι ελβετική εταιρία και έχει την έδρα της στην Vevey (κοντά στην Γενεύη), όπως ελβετική είναι και η Lindt, που έχει την έδρα της στη Ζυρίχη.

Το υψηλό βιωτικό επίπεδο συχνά συμβαδίζει με υψηλές τιμές, και στην Ελβετία οι τιμές είναι όντως τσιμπιμένες. Για ένα λουκάνικο με ψωμάκι και 1 κόκα-κόλα έδωσα 12 ελβετικά φράγκα στον πλανόδιο, που σημαίνει 8 ευρώ. Τα ελβετικά φράγκα πάντως είναι πολύ ενδιαφέροντα, ειδικά τα χαρτονομίσματα, που έχουν έντονα χρώματα. Αν έχεις πολλά λεφτά στην Ελβετία, το πορτοφόλι σου θα πρέπει να είναι σαν ουράνιο τόξο. Το μεγαλύτερο κέρμα είναι 5 φράγκα (3.5 ευρώ περίπου) ενώ το μεγαλύτερο χαρτονόμισμα είναι 1000 φράγκα (πάνω από 600 ευρώ). Όχι ότι το είδαμε βέβαια αυτό των εξακοσίων.

Ψώνια πολλά δεν κάναμε, πήρα μόνο ένα ρολόι Swatch με 45 ευρώ και πολλές σοκολάτες (ζουζούνια και όχι μόνο). Γουστάρω να πηγαίνω σε ακριβές χώρες, γιατί οι τιμές είναι τέτοιες που δεν μπαίνω καν σε πειρασμό να ψωνίσω :-)

Τα ρολόγια είναι η άλλη μανία των Ελβετών. Στον σταθμό του τραίνου έχει ρολόγια όπου και να γυρίσεις να κοιτάξεις, και ΟΛΑ δείχνουν την ίδια ώρα, με ακρίβεια δευτερολέπτου. Εδώ στην Αγγλία όποιο ρολόι κοιτάξεις δείχνει διαφορετική ώρα – ΑΝ δείχνει. Τα μισά μαγαζιά της Ζυρίχης είναι ρολογάδικα και κοσμηματοπωλεία. Γνωστές ελβετικές μάρκες ρολογιών εκτός από τα Swatch, είναι τα: Baume & Mercier, Favre-Leuba, Girard-Perregaux, Tag Heuer, Longines, Omega, Patek Philippe, Rado, Raymond Weil, Tissot, τα παιδικά Flik-Flak και άλλα πολλά. Το κλασικό ελβετικό σουβενίρ είναι τα ρολόγια-κούκοι, τα οποία στην πραγματικότητα είναι Γερμανικής (Βαυαρικής για την ακρίβεια) προέλευσης, που διαδόθηκαν στην Ελβετία μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι Ελβετοί δεν είναι χαζοί πάντως. Αφού ρολόγια-κούκους ήθελαν οι τουρίστες, τα υιοθέτησαν και τώρα τα πουλάνε σε όλα τα τουριστικά μαγαζιά. Πιο αυθεντικά σουβενίρ είναι τα κουκλάκια Heidi (Χάιντι, η μικρούλα των Άλπεων, αν θυμάστε) και ο,τιδήποτε έχει σχέση με αγελάδες (π.χ. κουδούνια) ή έχει σχήμα αγελάδας ή έχει πάνω αγελάδες (όχι αληθινές). Δημοφιλείς είναι επίσης οι ελβετικοί σουγιάδες που υποτίθεται ότι χρησιμοποιούν οι Ελβετοί στρατιώτες (αλλά μάλλον είναι μούφα).

Οι Ελβετοί αγαπούν γενικότερα τα κουδούνια, τις καμπάνες και άλλες παρεμφερείς ηχητικές παραμβάσεις. Τρεις μέρες που είμασταν στην Ζυρίχη ούτε και ξέρω πόσες φορές χτύπησαν καμπάνες. Και δεν ήταν και γιορτή. Βέβαια την προηγούμενη φορά που είχα πάει στην Ελβετία δεν θυμάμαι να μου είχαν κάνει εντύπωση οι καμπάνες, αλλά τότε έμενα Ελλάδα και ίσως ήμουν πιο συνηθισμένη στις καμπανοκρουσίες. Στην Αγγλία οι εκκλησίες δεν έχουν καμπάνες, οι οδηγοί δεν κορνάρουν, και γενικώς τα μόνα κουδουνίσματα που ακούμε είναι από περιπολικά και ασθενοφόρα. Όσο να 'ναι ξεσυνηθίζεις.

Ένα πράγμα που μου έχει κάνει πολύ εντύπωση στην Ελβετία είναι ότι έχουν παντού λαχανόκηπους. Έξω από τις πόλεις υπάρχουν εκτάσεις χωρισμένες σε μικρά-μικρά χωραφάκια, το καθένα με ένα μικρό υπόστεγο για τα εργαλεία του κηπουρού, που τα νοικιάζεις για να καλλιεργείς τα κηπευτικά σου, αν δεν έχεις πρόσβαση σε κήπο εκεί που μένεις. Αυτό ισχύει αν μένεις στους μεσαίους ορόφους πολυκατοικίας, γιατί όσοι μένουν στο ισόγειο έχουν πρόσβαση στον κήπο και όσοι είναι στον τελευταίο όροφο έχουν πρόσβαση στην ταράτσα, που δεν είναι κοινή όπως στην Ελλάδα, αλλά συνήθως ανήκει σε όποιον μένει από κάτω. Οι ταράτσες τους μοιάζουν σαν μικρές αυλές, με φυτά και έπιπλα κήπου. Το άλλο ενδιαφέρον είναι ότι οι κήποι τους δεν είναι σχεδόν ποτέ επίπεδοι. Καλλιεργούν όπου βρουν χώρο, ακόμα κι αν είναι πλαγιά. Με τόσα βουνά, είναι συνηθισμένοι στα επικλινή.

Το καλύτερο σας το άφησα τελευταίο. Στην Ελβετία υπάρχει νομοθεσία που υπαγορεύει την δημιουργία πυρηνικών καταφυγίων στα υπόγεια σπιτιών και σε δημόσιους χώρους (π.χ. μέσα σε τούνελ) ώστε σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου όλοι οι κάτοικοι να μπορούν να προφυλακτούν, κατά προτίμηση χωρίς να βγουν από το κτήριο στο οποίο μένουν. Φανταστείτε στο υπόγειο της πολυκατοικίας σας να έχετε πυρηνικό καταφύγιο, χωρισμένο σε τμήματα σαν μικρούλικα δωμάτια, 1 ανά διαμέρισμα, μαζί με ντουζ, φορητές τουαλέττες και αποθέματα φαγητού και νερού. Νομίζω ότι πλέον οι περισσότεροι τα καταφύγια τα χρησιμοποιούν σαν αποθήκες, αλλά η κυβέρνηση εξακολουθεί να κάνει κάθε χρόνο τεστ στα συστήματα γενικού συναγερμού, μην τυχόν κι έρθει το τέλος του κόσμου και τους βρει απροετοίμαστους.

Τώρα το ερώτημα είναι, ποιος τρελός θα επιτεθεί στην Ελβετία, τη στιγμή που όλοι οι πλούσιοι και δυνατοί έχουν τις καταθέσεις τους σε ελβετικές τράπεζες; Αλλά θα μου πείτε, η λαϊκή σοφία λέει "φύλαγε τα ρούχα σου, να 'χεις τα μισά". Φαντάζομαι ότι κάπως έτσι σκέφτονται και οι Ελβετοί.