Friday 4 May 2007

Μαγιάτικο γαϊτανάκι

Παρόλο που στην σύγχρονη Αγγλία η Πρωτομαγιά περνάει λίγο-πολύ απαρατήρητη, υπάρχουν ακόμα αρκετά έθιμα που συνδέονται με τη μέρα αυτή και έχουν τις ρίζες τους σε προχριστιανικές παραδόσεις των Δρυίδων. Οι Δρυίδες ήταν Κέλτες πολυθεϊστές που ευημερούσαν στη Βρετανία πριν την εξάπλωση των Ρωμαίων, και οι οποίοι γιόρταζαν την Πρωτομαγιά ως τη μεσαία μέρα του χρόνου (αφού για τους Κέλτες ο τελευταίος μήνας του χρόνου ήταν ο Οκτώβριος). Όταν έφτασαν στην Βρετανία οι Ρωμαίοι, έφεραν μαζί τους τα δικά τους έθιμα, και συγκεκριμένα μια πενθήμερη γιορτή των λουλουδιών, τα Floralia, που γιορταζόταν γύρω στην Πρωτομαγιά. Με τα χρόνια, τα Ρωμαϊκά Floralia συνδιάστηκαν με τα υπάρχοντα Κελτικά έθιμα, τα οποία στη συνέχεια καταπιέστηκαν από τους Χριστιανούς ως παγανιστικά, επανήλθαν τον Μεσαίωνα, αλλά όχι δριμύτερα, και κατέληξαν στις μέρες μας να γιορτάζονται κυρίως σε προαύλια Δημοτικών σχολείων και σε παραδοσιακές εκδηλώσεις.

Το αγγλικό γαϊντανάκι λέγεται Maypole, δηλαδή Μαγιάτικο Κοντάρι, και είναι από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα της Πρωτομαγιάς. Παλιά οι άνθρωποι συνήθιζαν να κόβουν μικρά δέντρα σε κοντάρια και να τα καρφώνουν στους κήπους τους ως ένδειξη ότι φτάνει το καλοκαίρι. Τα κοντάρια αυτά τα στόλιζαν με λουλούδια που μάζευαν την Πρωτομαγιά, και χόρευαν γύρω τους κυκλικούς χορούς (σαν τους δικούς μας δημοτικούς ένα πράγμα) γιορτάζοντας έτσι την αναγέννηση της φύσης. Γύρω στον 19ο αιώνα, πρόσθεσαν τις πολύχρωμες κορδέλες, μάλλον επηρεασμένοι από τις Ιταλικές θεατρικές παραστάσεις τις εποχής, που χρησιμοποιούσαν πολύχρωμες κορδέλες στα χορευτικά τους. Κάπως έτσι το Μαγιάτικο Κοντάρι, μια παράδοση με ρίζες στις αρχαίες ιεροτελεστίες γονιμότητας, με επιρροές από Δρυίδες, Ρωμαίους και διάφορους άλλους Ευρωπαίους, έφτασε στις μέρες μας να είναι μια πολύχρωμη γιορτή για παιδιά. Κι επειδή μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις, και μια κινούμενη εικόνα ακόμα περισσότερο, ρίξτε μια ματιά στο ιστολόγιο της Φαίδρας.

Άλλες μαγιάτικες παραδόσεις που δεν συνηθίζονται πια είναι ο στολισμός των σπιτιών με φρεσκοκομμένα λουλούδια, οι αγώνες τοξοβολίας, το "στεφάνωμα" μιας νεαρής κοπέλας ως May Queen (σας θυμίζει καλλιστεία μήπως?) και τα μαγιάτικα στεφάνια. Μια παράδοση που συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας είναι οι παραδοσιακοί χοροί που λέγονται Morris dancing, αλλά γι' αυτούς θα σας πω μια άλλη στιγμή, γιατί έτσι κι αλλιώς συνεχίζονται όλο τον Μάιο και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Ό,τι έχει απομείνει από αυτές τις παραδόσεις, γιορτάζεται πλέον όχι την Πρωτομαγιά, αλλά την πρώτη Δευτέρα του Μαΐου, οπότε και έχουμε την σχετική αργία. Δυστυχώς μόνο σε λίγα επαρχιακά μέρη στην Αγγλία γίνονται ακόμα παραδοσιακές μαγιάτικες γιορτές, αφού οι περισσότεροι επωφελούνται του τριήμερου για να αποδράσουν ή να ασχοληθούν με μαστορέματα στο σπίτι. Εγώ δεν μένω στην επαρχία και δεν είμαι των μαστορεμάτων, οπότε θα γιορτάσω με ταξιδάκι. Ας πάνε άλλοι στα γαϊτανάκια ;-)

Αν τυχόν αναρρωτιέστε γιατί τα γράφω όλα αυτά, να σας πω ότι πάντα μου άρεσαν τα λαογραφικά θέματα και ειδικά η προέλευση των εθίμων. Εκείνο που βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι πώς το ίδιο έθιμο, με μικρές παραλαγές, μπορείς να το συναντήσεις σε εντελώς άσχετα μέρη του κόσμου. Τα γαϊντανάκια, για παράδειγμα, συναντιούνται όχι μόνο στην Αγγλία την Πρωτομαγιά, την Ελλάδα τις Απόκριες και στην υπόλοιπη Ευρώπη, από την Μεσόγειο ως την Σκανδιναβία, σε διαφορετικές μέρες του χρόνου, αλλά και σε χώρες τόσο μακρινές όπως η Ινδία και η Λατινική Αμερική. Το πώς και το γιατί δεν το ξέρω, αλλά κάποια στιγμή ίσως κάτσω να το ψάξω...

15 comments:

snikolas said...

Και νόμιζα πως είναι μόνο δικό μας έθιμο αυτό. Thanks για τις πληροφορίες. :)

itelli said...

Ετσι ντε... Κ αναρωτιόμουν γιατί τόση λαογραφία.

Κέλλυ Μπουσουλοπουλου said...

Μ'αρεσουν τα ποστακια σου:p
Πολυ ωραια πληροφορια:)

Καλη μερα Σοφακι:)

Σοφία said...

@ snikolas: Είδες; Κι εγώ το ίδιο νόμιζα ώσπου το βρήκα μπροστά μου στην Αγγλία.

@ Itelli: Γιατί δεν ρώταγες; Θα το είχα πει από νωρίτερα ;-)

@ Ανατολή: Ευχαριστώ και καλημέρα!

Zaphod said...

Ενδιαφέρον....:-)

Tf said...

Ahaa...so this is The Maypole...

(καλά, είδα και το video στης Φαίδρας ...παμπάλαιο αλλά καλό)

Lupa said...

Πάρα πολύ ενδιαφέρον Σοφάκι!
Κάτι είχα ακούσει/διαβάσει/δει για τα Maypoles και τις Mayqueens αλλά τώρα γνωρίζω περισσότερα. Ευχαριστώ!!

ADERGHIL said...

aurio bank holiday e?

hope you have good weather and an even better day :-)

Epikouros said...

Και νόμιζα ότι ήμουν ο μοναδικός πορωμένος με τη λαογραφία.. Έχω μεγάλο κόλλημα.. Πολύ ωραία όλα αυτά για το κελτικο γαϊτανάκι.. :-) Πιστεύω ότι σε όλες τις χώρες όπου υπήρχε παλιά ένας μεγάλος πολιτισμός μπορείς ακόμη και σήμερα να βρεις κατάλοιπα (παγανιστικά τα λένε ορισμένοι) των εθίμων. Απλά κάποιες φορές είμαι επιφυλακτικός όταν ακούω τέτοιες διασυνδέσεις (μεταξύ αρχαίων και σύγχρονων εθίμων) γιατί, ειδικά εδώ στην Ελλάδα, υπάρχουν κάτι Λιακόπουλοι και Γεωργιάδηδες που, προκατειλημένοι όντας, έχουν συμφέρον από τέτοιους συσχετισμούς.
Καλή βδομάδα.

seaina said...

Καλά το είχαμε καταλάβει ότι σου αρέσουν τα λαογραφικά θέματα και απλα μας το επιβεβαίωσες!!
Πολύ όμορφες πληροφορίες πράγματι.
Καλή εβδομάδα!!

Σοφία said...

Καλησπέρα και καλή εβδομάδα σε όλους!

Χαίρομαι που σας άρεσε το θέμα, αν και προβλέπω να το βαρεθείτε στο τέλος, γιατί έχω κι άλλα να σας πω για την Πρωτομαγιά ;-)

@ Epikouros: Δεν ξέρω τι συμφέρον μπορεί να έχει ο οποιοσδήποτε από την διαπίστωση ότι κάποια παγανιστικά έθιμα έχουν επιβιώσει ως τις μέρες μας. Για μένα αυτό είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός, που δεν αφαιρεί τίποτα από την τωρινή μας ταυτότητα.

CitizenMac said...

Πολύ ενδιαφέρον, όντως. Είχα ακουστά για το Morris dancing αλλά ποτέ δεν έμαθα περισσότερα. Είναι αλήθεια πάντως ότι πολλά από τα έθιμά τους έχουν ρίζες που χάνονται στα βάθη της ιστορίας τους πολύ πριν έρθει ο χριστιανισμός στην περιοχή - και είναι φοβερά ενδιαφέρον το πώς επιβίωσαν πολλά από αυτά μέχρι σήμερα, όπως κι εδώ άλλωστε.

Δυστυχώς, όπως κι εδώ, πολλά από αυτά τείνουν να χάνονται μέσα στο χάος της μεγαλούπολης και της ζωής που αυτή επιβάλλει...

Σοφία said...

Θα γράψω για τους Morris Dancers εν καιρώ. Το έχω ήδη στα υπόψην ;-)

Epikouros said...

σοφία, η αναφορά μου πάει σε ιδεολογικά προκατειλημένους λαογράφους-ιστορικούς κλπ.
Για παράδειγμα μπορεί ένα έθιμο να υπάρχει από την Τουρκοκρατία και αυτοί οι τύποι να το παρουσιάζουν ως παγανιστικό μόνο και μόνο για να αποδείξουν τη νοερή συνέχεια μεταξύ αρχαίας και σύγχρονης ελλάδας. Επίσης, στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν και επιρροές μη-ελληνικές (π.χ. Φοίνκες, Αιγύπτιοι κλπ.) όμως οι ιδεολογικά προκατειλημένοι ιστορικοί-λαογράφοι αρνούνται να το διακρίνουν και παρουσιάζουν τα πάντα (Δυνατά και) Ελληνικά.. Μέσα σε αυτή την παραζάλη έχω δει έθιμα που φαίνονται να είναι συγγενικά, να παρουσιάζονται ως ντε φάκτο αρχαιοελληνικά χωρίς ουσιαστικές αποδείξεις ή κάποια στοιχειώδη ιστορική μεθοδολογία..
Για να μην παρεξηγηθώ, σίγουρα υπάρχουν πάρα πολλά κοινά έθιμα και σίγουρα δεν αναιρεί την σημερινή μας ταυτότητα. Απλά, έχω ανοιχτά τα μάτια μου για ορισμένες υπερβολές.

Σοφία said...

Έχεις δίκιο. Εγώ ιστορικός δεν είμαι, ούτε λαογράφος, και μπορεί να λέω και ανακρίβειες ή να κάνω λάθη. Το θέμα είναι ότι αν κάποιος θέλει ντε και καλά να αποδείξει κάτι, θα το καταφέρει - γιατί ως γνωστόν, όποιος ψάχνει βρίσκει.

Εγώ απλά σημειώνω κάποια πράγματα που βλέπω στη σημερινή εποχή και μου φαίνονται ενδιαφέροντα, κυρίως από διαπολιτιστικής άποψης. Τα συμπεράσματα τα αφήνω στην επιστήμη ;-)